Gesprekken uit de praktijk met leiders en lijders
Hij zit wat onderuitgezakt op de stoel, het is warm. Hij werkt in de gezondheidszorg en wil het hebben over waarom hij steeds dingen die hij moet doen, niet doet. Ik vraag hem wat maakt dat dit allemaal moet. ‘Ik weet het, ik leg de lat hoog. En ik zie het in de buitenwereld’. Orde, structuur, zo lijkt de wereld om hem heen in elkaar te zitten. Hij vertelt hoe het gaat. Data voor overleggen staan nog niet in zijn agenda, de financiën zijn nog lang niet op orde, de dossiers moeten worden bijgewerkt enz.enz. Dan komt de stem van zijn vader naar voren. Die zegt: ‘Het moet wel serieus, het moet goed en precies’. Als hij de stapel op zijn bureau voor zich ziet liggen, komt het kind in hemzelf weer naar voren. Hij voelt zich dan weer klein, kwetsbaar, niet goed genoeg.
Ik vertel hem dat het zelf net een toneelgezelschap is.
Ik vraag hem, uit een groep houten popjes een representant voor zijn kind te zoeken. Hij pakt een middelgroot popje. Ik vraag hem welke stemmen nog meer een rol spelen. De aanpasser, de recalcitrante, twee grote popjes, ze worden achter het kind geplaatst. Die blijven maar trekken, beide op een andere manier. De liefdevolle voor mezelf, een middelgrote wordt ertussen gezet. Die is te klein om voldoende weerstand te bieden tegen de twee grote.
Welke stemmen spelen nog meer een rol? In de buurt van het kind worden ook de grote dappere en grote enthousiaste geplaatst. Deze zorgen er voor dat hij steeds weer zaken op zich neemt zonder zich af te vragen wat dit voor de toekomst betekent.
Vervolgens vraag ik hem of er ook iemand in zijn leven is van wie hij steun ervaart. Hij noemt zijn vriend Mark. Hij doet, is ondernemend. En als ze samen op pad zijn, neemt hij op een zorgende manier, ook voor hem initiatieven. Zaken lijken 'gewoon' geregeld te worden. Ook hem geeft hij een plek.
Hij voelt dat er nog een positie ontbreekt. Hij plaatst een klein popje helemaal achteraan. Namen als kordaat, aanpakker komen bij hem op. Hij weet het nog niet precies. De namen worden op het briefje geschreven. Deze positie intrigeert hem. We spreken af dat hij zich tot het volgende gesprek richt op deze stem. Wat is het voor stem, wat wil die, welke naam past het beste?
Wat er over te vragen en te zeggen valt
Door de verschillende kanten van hemzelf (stemmen, ik-posities) afzonderlijk en letterlijk buiten zichzelf te plaatsen kan hij vanuit een helikopterview naar zichzelf kijken. Het meerstemmig zelf wordt zichtbaar. Het zelf is geen optelsom van stabiele, meetbare eigenschappen. Binnen de theorie van het meerstemmig zelf wordt het zelf gezien als een ‘minimaatschappij met verschillende personages’, zoals in bovenstaande casus de aanpasser, de recalcitrante. Deze twee hebben veel invloed en ze worden vaak niet als positief ervaren. Afhankelijk van de context zal de een meer naar voren komen dan de ander.
Wat nu eerst aandacht van hem vraagt, is die kleine positie helemaal achteraan. Het gevoel dat er nog een positie ontbreekt, komt op nadat hij over zijn vriend heeft gesproken. Of hiertussen een verband ligt, komt mogelijk in een van de volgende gesprekken naar voren.
Tips
- Zie bij twijfel of ja-maar bij jezelf de verschillende kanten van de situatie als twee ‘personen’. Laat ze los van elkaar aan het woord. Luister afzonderlijk naar bv de stem die een andere baan wil, uitgedaagd wil worden en de stem die wil blijven, veiligheid zoekt. Dit maakt het gemakkelijker jezelf te begrijpen.
- Zie als je geen eenduidige indruk van iemand kunt krijgen hem als iemand met meerdere doelen. Van de ene kant wil hij graag met jou sporten en van de andere kant wil hij de kinderen niet alleen laten. Dit maakt het gemakkelijker hem te begrijpen.
